Al sinds 1892 is de St. Vituskerk een baken in het bestaan van veel inwoners van het Gooi. Enerzijds is dat natuurlijk het gevolg van de vele mooie erediensten die wij hier dagelijks vieren, maar anderzijds ook omdat er regelmatig andere activiteiten in en rond de kerk plaatsvinden. Daarenboven is het gebouw al van ver buiten Hilversum zichtbaar. Een échte Gooi’er is bij wijze van spreken pas thuis als de Vitustoren in zicht is!
Aanleiding voor de restauratie
De toren van de kerk was tot aan de restauratie in 2003-2004 afgesloten voor bezoekers omdat het té gevaarlijk werd, maar ook het gebouw zelf kende steeds grotere problemen. Vooral lekkages van daken, goten en ramen brachten veel schade toe aan het gebouw en moesten zo spoedig mogelijk worden verholpen. Sommige gebreken waren voor iedereen duidelijk zichtbaar maar er waren echter ook veel gebreken die nóg ingrijpender waren en níet direct zichtbaar.
Kanjermonument
De totale kosten van de restauratie van het kerkgebouw zijn begroot op 9.8 miljoen euro. De St. Vituskerk is opgenomen op de lijst van Rijksmonumenten en is aangewezen als één van de zgn. “Kanjermonumenten” die aan een grootschalige restauratie toe zijn. De Vitus heeft ruim 6,8 miljoen euro Kanjersubsidie toegewezen gekregen van het Rijk in het kader van de Brgr (Besluit Rijkssubsidiëring Grootschalige Restauraties). De toegekende rijkssubsidie dekt ongeveer 70% van de restauratiekosten zodat de parochie zelf nog ruim 3 miljoen euro heeft moeten bijdragen.
Restauratie fase I de toren (2003-2004)
Omdat de situatie rondom de toren langzaam maar zeker onhoudbaar werd is op 16 juni 2003 begonnen met de restauratie dáárvan. Tijdens de restauratie van de toren is ook de klokkenstoel, waarin de 6 luidklokken hangen, compleet vernieuwd zodat we nu weer alle klokken tegelijk kunnen luiden. Het gebruik van de twee zwaarste klokken was tot de restauratie niet meer toegestaan omdat de kans niet kon worden uitgesloten dat ze uit de toren zouden vallen tijdens het luiden. De restauratie van de toren is op 1 december 2004 opgeleverd.
Restauratie fase II betreft het eigenlijke kerkgebouw (2006-2010)
Voor fase II is een nieuwe aanbestedingsprocedure gevoerd met als uitkomst dat het werk wederom aan restauratieaannemer Schakel & Schrale te Amsterdam kon worden gegund.
Door een splitsing in de subsidiebeschikkingen door de RACM is het totale werk aan de kerk gesplitst in werk 1 en werk 2.
Met werk 1 is een aanvang gemaakt op 22 mei 2006. In dit project zijn het koor, de vieringtoren, de noordelijke traptoren en 25% van het noordertransept gerestaureerd. Binnen in de kerk is het orgel stofdicht ingepakt en is de bouwplaats door een groot stofschot gescheiden van de rest van de kerk waarin alle vieringen zowel door de week als in het weekend gewoon doorgang kunnen vinden. De oplevering van werk 1 vond plaats op 22 oktober 2007 .
Op 23 november 2007 is de laatste fase, werk 2, gestart. Werk 2 omvat de complete restauratie van het gehele kerkgebouw, uitgezonderd de delen die in werk 1 reeds zijn gerestaureerd en de toren. Werk 2 is tevens meest kostbare fase en kent een begroting van ruim 5,6 miljoen euro In juli 2008 zijn de beide transepten en de viering > 10 meter hoogte gereed gekomen. Op 23 juni 2008 is een aanvang gemaakt met werk aan het middenschip en de sacristie. Het enorme middenschip van de Vituskerk telt 7 traveeën en heeft precies één jaar in de steigers gestaan. Op 4 mei 2009 zijn de laatste glas-in-loodramen in de hoge lichtbeuk teruggeplaatst. Op 15 mei 2009 kon het middenschip > 10 m worden opgeleverd en zijn alle steigers boven 10 meter hoogte, zowel binnen als buiten gedemonteerd. Op 1 juni 2009 zijn de laatste steigers aan de buitenzijde boven 10 m+ verwijderd. Daarmee is de kanjerrestauratie van de St.Vituskerk boven 10 m hoogte volledig en met succes voltooid. Op 12 maart 2009 is een aanvang gemaakt met de bouw van steigers buiten en binnen in de zijbeuken. De binnensteigers zijn met krimpfolie stofdicht gemaakt. Tevens is de doopkapel in de steigers gezet. Op 29 april 2009 heeft de glazenier Hagemeier de ramen uit de zijbeuk zuid en de doopkapel verwijderd en meegenomen voor restauratie. Op 1 mei is de Mariakapel ontruimd en van binnen in de steigers gezet. De buitenzijde was al eerder ingesteigerd. De ramen van de Mariakapel zijn op 18 mei 2009 uitgenomen voor restauratie in het glasatelier van Hagemeier in Tilburg.
Restauratie interieur van de kerk
Aan het interieur van de kerk wordt in principe niet veel veranderd of verbouwd. Enige interieur onderdelen zullen een andere plaats krijgen en door een financiële gift kunnen de Engelen in de absis gerestaureerd worden.
Ook zullen de kruisribgewelven en de muren gereinigd worden, alle glas-in-loodramen worden uitgenomen en gerestaureerd en zo nodig verlood. De tegelvloeren worden plaatselijk gerepareerd en in de zijbeuken uitgebreid met nieuwe tegeltapijten op de plaatsen waar tot de restauratie nog de oude bankenvlonders lagen die al sedert de verbouwing in 1969 niet meer werden gebruikt .
De verlichting en de geluidsinstallatie zijn in 2002 reeds compleet vernieuwd (zie onder .Kerkverlichting)
Restauratie pastorie
Tijdens een feestelijke bijeenkomst in Amersfoort zijn op 3 juni 2009 aan bijna 50 monumenteigenaren subsidiebeschikkingen uitgereikt in het kader van de zgn. Rrwr (Regeling rijkssubsidiëring wegwerken restauratieachterstand 2008). Namens minister Plasterk kon de directeur van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed aan pastoor Bruggink een beschikking uitreiken ter waarde van € 363.980,– bestemd voor de uitvoering van de dringend noodzakelijke restauratie van de buitenkant van de pastorie. Met de toegekende rijkssubsidie zijn 70% van de restauratiekosten van de buitenkant gedekt. De overige 30% komt voor rekening van de parochie die eigenaar is van de pastorie. Ook de binnenkant is dringend aan restauratie toe maar hiervoor is de subsidie niet bestemd.
De pastorie bij de St.Vituskerk is in 1890 door Dr. P.J.H. Cuypers gebouwd als eerste onderdeel van zijn totale bouwopdracht die bestond uit een nieuwe kerk met toren, sacristie, catechismuskapel, doopkapel en pastorie. De bouwpastoor Johannes Jansen was de eerste bewoner van de nieuwe pastorie.
In de loop van de jaren is er veel aan de pastorie verbouwd, met name in de eerste helft van de vorige eeuw door architect Nico Andriessen, om beter aan te sluiten bij de gebruikerseisen van die tijd zoals meer lichtinval, meer ruimte en meer sanitair. In aanzichten van de buitengevels hebben de verbouwingen plaatselijk geleid tot aantasting van het oorspronkelijke concept van Cuypers.
Op dinsdag 6 april 2010, derde paasdag, zijn officieel de restauratiewerkzaamheden aan de pastorie gestart. De opname van de bouwkundige staat van de pastorie laat zien dat er met name problemen zijn met de dakbedekking, de houten vakwerkconstructie in de voorgevel, het houtwerk van ramen en kozijnen, de balustrade van het balkon, roestend betonijzer, de afdekking van de lichtkoker achter het trappenhuis en het dak van de serre.
Daarnaast is er plaatselijk herstel van natuursteen en metselwerk noodzakelijk en moet de timmerman hier en daar wat reparaties verrichten of een deeltje vervangen. De restauratie van het exterieur zal eind oktober 2010 zijn afgerond.
Restauratie goed voor 80 a 100 jaar
Na deze grootschalige restauratie kan de St.Vituskerk en technisch gezien weer ongeveer 80 a 100 jaar tegen zonder grote bouwkundige ingrepen. De levensduur van de nieuwe leien, het lood, het koperwerk, de glas-in-loodramen met voorzetglas, de nieuwe trappen in de toren en de nieuwe klokkenstoel van gegalvaniseerd staal wordt voor ruim 80 jaar gegarandeerd. Er zal na de restauratie geen roestend ijzer meer in de kerk te vinden zijn. Alle metalen bouwdelen zijn gemaakt uit brons, koper, lood, messing, RVS-staal of verzinkt staal en dus onderhoudsvrij. De totale restauratie van de St. Vituskerk duurde zeven jaar en is eind 2010 geheel afgerond.
Na 115 jaar intensief gebruik waren de toren en het kerkgebouw aan een ingrijpende bouwkundige restauratie toe zoals:
>vervanging van kapotte stenen,
>herstel van voegwerk,
>reparaties aan beschadigd natuursteen,
>vervanging van lood en koper op de daken en in de goten,
>vervanging van PVC-hemelwaterafvoeren in koper,
>aanleg riolering rond de kerk voor afvoer van hemelwater,
>vervanging van alle dakleien en opnieuw dekken van alle daken
>restauratie en grotendeels verloden van alle glas-in-loodramen
>vervanging van alle ijzeren brugstaven door bronzen exemplaren
>aanbrengen gehard voorzetglas voor alle ramen
>herstel en opnieuw vergulden van alle dak- en torenkruizen
>herstel en deelsvervangen van alle loden dakbekroningen
>vervanging en modernisering van de gehele bliksemafleiding
>herstel van houtrot in kappen en torens
>stabiliseren van scheuren in muurwerk met total wall
>in- en uitwendig reinigen van de kerk
>renigen van alle gewelven en gewelfzwikken
>stabiliseren spantvoeten van de vieringtoren
>verwijderen alle ijzer uit de toren en vervangen door RVS materiaal
>aanbrengen nieuwe trappen en klokkenstoel in de toren
>vervanging complete luidinstallatie
>revisie torenuurwerk
>verbeteren en veilig maken houten plankieren boven de gewelven
>aanbrengen werkverlichting in de toren, vieringtoren en traptorens
>vervanging van bijna alle onderdorpels van de 54 dakkapellen
>vervanging hang- en sluitwerk >aanbrengen bronzen veiligheidshaken op de daken en torens
>schilderen van alle luiken, dakkapellen, deuren en steekkappen
>aanbrengen nieuw bladgoud op torenhaan, kruis, wijzerplaten met wijzers en bekroningen
>monteren van RVS opwaaiankers in beide traptorens
>vervanging van alle galmbordijzers door verzinkt staal
>behandeling van alle roestende kettingankers
>roestvrij behandelen van alle ijzeren schieters
>roestwerend behandelen van de dievenijzers in de sacristieën
>vervanging van aangetaste draagbalken en houtwerk in torens en kappen
>herstel verzakte traptreden en vloertegels in de kerkvloer
>verwijderen overtollige bankenvlonders en aanhelen tegelvloer
>herstel stucwerk in triforia, raamnissen, traptorens, kelders en sacristieën
>schoonmaken houten gewelven (droge methode)
>verwijderen witte latex in muurvlakken apsis; oorspronkelijke beschildering met engelen weer zichtbaar gemaakt
>aanleggen van nieuwe tegelvloeren in zijbeuken
>verplaatsen Piëta op nieuw voetstuk naar noordzijde
>herstel decoratief schilderwerk in de zijkoren
>reinigen en plaatselijk herstel altaren
>schilder en sauswerk koorzolder, sacristieën en triforia
>ARBO-voorzieningen (leuningen) langs plankieren gewelven
>herstel decoraties van kapitelen, pilaren, vieringluik en oliekastje
>beveiliging elektrische installatie tegen bliksemschade
>renovatie keukenblok en sanitair in bijsacristie
>verwijderen gemetselde koker noordzijde
>herstel metselwerk schoorsteen sacristie
>herstel calvariekruis tegen buitenmuur + aanbrengen afdakje enz.
>herstel oorspronkelijke ingang Mariakapel uit 1951